Diagnoza procesów integracji sensorycznej
Diagnoza procesów integracji sensorycznej obejmuje:
- wywiad z rodzicami
- obserwację spontanicznych aktywności dziecka
- próby Obserwacji Klinicznej SI
- serię Testów Południowokalifornijskich SI przeznaczonych przede wszystkim dla dzieci od 4 r.ż.
Wywiad dostarcza osobie diagnozującej informacji o codziennym funkcjonowaniu dziecka w zakresie kontroli zachowania, uwagi na zadaniu, kontroli emocji, a przede wszystkim informacji o reakcjach na podstawowe bodźce sensoryczne jak dotyk, dźwięki, ruch, zapachy, smaki czy wrażenia wzrokowe. Informacje powinny być uzupełnione o dane dotyczące rozwoju dziecka, ewentualnych czynników mających wpływ na jego przebieg np.: choroby, urazy, alergie, wady kręgosłupa, słuchu czy wzroku.
Obserwacja spontanicznych aktywności dziecka w czasie spotkania diagnostycznego jest szczególnie ważna w przypadku młodszych dzieci lub dzieci z poważniejszymi zaburzeniami rozwoju. Potrzebują one zwykle więcej czasu i swobody na oswojenie się z nowym miejscem. Obserwacja ta przynosi informacje o stanie pobudzenia dziecka, a także potrzebie kontroli sytuacji wokół siebie. Pokazuje jakie zabawy dziecko preferuje, a jakich aktywności unika. Możemy ocenić jego uwagę na zadaniu, aktywność, jakość komunikacji i umiejętność wchodzenia w relacje z nową osobą.
Obserwacja Kliniczna jest szeregiem prostych prób aktywności, w głównej mierze ruchowych, proponowanych dziecku z dostosowaniem poziomu trudności do wieku dziecka. Dotyczą one zadań, w których wykonuje proste ruchy ciała, uruchamia swoje mięśnie, naśladuje czynności prezentowane przez badającego. Próby te pomagają ocenić, jak dziecko kontroluje pracę swoich mięśni, jak odbiera wrażenia z ruchu, mięśni, skóry, jak koordynuje ruchy swojego ciała, jak pracują jego oczy. Pokazują jak dziecko potrafi zaplanować nowe ruchy, czynności, których jeszcze nie znał.
Próby kliniczne mogą też dotyczyć różnicowania sensorycznego, badania umiejętności zauważania przez dziecko różnic pomiędzy wrażeniami. Sprawdzamy np. czy zauważa ono zmianę ruchu, nowy dźwięk, zauważy zmianę elementów wzrokowych w otoczeniu, potrafi pokazać , gdzie było dotknięte, kiedy tego momentu nie widziało. Czy zauważy różnicę między kształtami, kolorami, potrafi pokazać taki sam przedmiot, tak samo ustawioną zabawkę.
Testy Południowokalifornijskie SI mają standaryzację od 4 roku życia. Jeśli dziecko jest gotowe do wykonania ich z zachowaniem pełnej procedury testowej można uzyskać informację czy rozwija ono daną umiejętność na poziomie swojego wieku. Jednocześnie nawet bez spełnienia tego warunku mogą być traktowane jako próby kliniczne pokazując, czy dziecko w ogóle ją rozwija (np. podejmuje część zadań bez uzyskania punktów). Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, że diagnoza nie opiera się głównie na testach.
Postępowanie diagnostyczne jest procesem złożonym. Wymaga przede wszystkim bardzo dobrej znajomości rozwoju dziecka, co szczególnie ważne jest przy ocenie dzieci młodszych. Bardzo istotna jest umiejętność uważnej obserwacji reakcji i zachowania dziecka oraz nawiązywania bezpiecznej dla niego relacji.
Czas diagnozy jest bardzo różny, zależny od wieku dziecka, ale przede wszystkim gotowości do współpracy. Są dzieci (nawet spora grupa), które niezależnie od wieku potrafią pokazać swoje umiejętności w ciągu dwugodzinnego spotkania. Często w czasie badania przeplatane są ze sobą elementy prób klinicznych, swobodnej zabawy, testów i wywiadu, a badający dostosowuje wybierane aktywności do poziomu uwagi dziecka. Jeśli rodzic potwierdza, iż zachowanie dziecka w czasie diagnozy jest typowe dla jego codziennego funkcjonowania, można uznać badanie za wystarczające.
Ważne jest, aby rodzice mogli obserwować diagnozę bezpośrednio lub przez lustro weneckie. Znacznie łatwiej będą rozumieli problemy sensoryczne swojego dziecka, jeśli przy ich omawianiu przywołany będzie obraz konkretnego zadania wykonywanego przez dziecko.
Omówienie diagnozy. Kolejnym, niezbędnym krokiem jest spotkanie indywidualne z rodzicami poświęcone omówieniu diagnozy. Pominięcie tego etapu jest poważnym błędem terapeutycznym. Diagnoza nie służy samej sobie, jest potrzebna zarówno terapeucie jak i rodzicom, jeśli nie bardziej im. Terapeuta mając odpowiednie kwalifikacje w postaci pełnego certyfikatu poświadczającego ukończenie I i II stopnia kursu SI ma w diagnozie wyznaczone kolejne kierunki swoich oddziaływań, wie jak zrozumieć zauważone przez diagnostę problemy dziecka w świetle teorii SI. Diagnosta powinien szczegółowo wyjaśnić rodzicom zgłaszane przez nich trudności z dzieckiem w kontekście do umiejętności radzenia sobie przez niego z odbiorem i przetwarzaniem informacji sensorycznych. Po omówieniu diagnozy rodzic powinien otrzymać opracowany program domowy w postaci jasnego i klarownego sposobu pracy z dzieckiem na co dzień. Jest to propozycja konkretnej puli zabaw, zwykle aktywności z zakresu diety sensorycznej. Terapeuta prowadzący terapię powinien na bieżąco modyfikować program dziecka i wspierać rodziców w jego realizacji.